شمش روی در صنعت

• فلز روی با عدد اتمی 30 و نماد شیمیایی Zn جزء عناصر گروه دوازدهم جدول تناوبی است. این فلز شکننده با رنگ ترکیبی نقره‌­ای و آبی، مشابه اولین فلز هم گروه خود یعنی عنصر منیزیم است.

• این فلز پر­کاربرد غالبا در سنگ معدن اسفالریت یافت می­شود. بیست و چهارمین فراوانی روی پوسته زمین، از آن فلز روی است. سنگ معدن فلز روی، غالبا در کشور­هایی چون استرالیا، آسیا و ایالات متحده آمریکا یافت می­شود.

• از خصوصیات این فلز پر­مصرف می­توان به شکل‌­پذیری، الکتروشیمیایی بودن، نقطه ذوب پایین، مقاومت در برابر خوردگی، سیالیت، سختی و استحکام خوب، امکان تولید آلیاژ­های گوناگون و … اشاره نمود.

• روی ، چه به شکل شمش باشد و چه به اشکال دیگر کاربردهای زیادی دارد. این ماده عمدتا در گالوانیزه سازی به عنوان ماده ضد خوردگی در فولاد استفاده می شود. در ریخته گری قطعات دقیق،  در ساخت برنج ، در ساختن رنگ در پزشکی و لوازم آرایشی و به عنوان عناصر غذایی برای حیوانات ، گیاهان و انسان ها استفاده می شود .

• بسته به نوع کاربرد ، روی ممکن است به صورت اکسید روی ، سولفید روی ، آلیاژ روی ، کلرید روی ، کربنات روی ، فسفات روی و کرومات روی تولید شود.

• روی همچنان مانند هزاران سال پیش در تولید آلیاژ برنج و برنز استفاده می شود. استفاده مدرن تراز این فلز در باتری های الکتریکی است ، باتری های قلیایی درون خود پودر روی دارند.

• بیش از نیمی از روی که امروزه استفاده می شود ، برای گالوانیزه کردن (پوشاندن) فلزات دیگر مانند آهن و فولاد است. پوشش محافظ روی باعث کند شدن زنگ زدگی یا خوردگی فلزات می شود.اگر به تیرهای فلزی استفاده شده در حصارهای زنجیری یا نرده دستی در فضای باز نگاه کنید ، می توانید پوشش محافظ این فلز را مشاهده کنید.

در یک توضیح کلی می­توان گفت که از فلز روی در موارد صنعتی و بیولوژیکی استفاده‌­های بسیاری می­کنند.

• استفاده از فلز روی در گالوانیزه فولاد:

• همان­طور که می­دانید عملیات گالوانیزه‌­سازی فولاد جهت افزایش مقاومت آن انجام می­شود. با گالوانیزه کردن فولاد مقاومت آن در برابر بسیاری از عوامل محیطی از جمله رطوبت، هوا و … بیشتر می­گردد. در گالوانیزه کردن میلگرد­ها و مقاطع فولادی از لایه‌­ی بسیار نازک فلز روی کمک گرفته می­شود. با انجام این عملیات فولاد در برابر زنگ زدگی و خوردگی گالوانیک به خوبی محافظت می­شود.

• در تولید تیرهای توزیع برق، ریل­های اطراف بزرگراه­ها و لوله­‌های آب، عملیات تمیزکاری و غوطه­‌وری در وان حمام روی (یا همان گالوانیزه کاری عمومی) فلزات انجام می­پذیرد که با این روش فلزات به خوبی مقاوم سازی می­شود. برای مقاوم سازی اشیاء کوچکتر مثل میخ و پیچ نیز از فلز روی کمک گرفته می­شود.

• مقاوم سازی توسط فلز روی به همین موارد خلاصه نمی­شود بلکه در مقیاس­های بزرگتر نیز از این فلز کمک گرفته می­شود. مثلا برای محافظت و افزایش مقاومت پل­ها، نیز از فلز روی استفاده می­کنند. گالوانیزه شدن فلزات فولادی و … توسط فلز مهم روی، برای ساخت و تهیه­‌ی بدنه خودرو، لوازم الکتریکی مثل یخچال، ماشین لباسشویی و ظرفشویی و … لازم است و مقاومت آن­ها را بسیار بالا می­برد. پس از فلز روی در صنعت خودروسازی نیز استفاده می­شود.